ibn-i haldun

büyük sosyolog ve düşünür. devletlerle ilgili görüşleri etkileyicidir. biraz klişe ama kendisinin kitapları avrupada ve türkiyede ders kitabı olarak okutulmakta.

ibni haldun, diyalektik yöntemi tüm kavramlaştırmalarında kullanmıştır. olayları açıklarken süreçlerden yola çıkması bu yöntemin birinci öğesidir, ancak ibni haldun bunun da ötesine geçer. çizgisel akan bir tarih anlayışına karşı ibni haldun diyalektik dönüşümlerle ilerleyen bir tarih anlayışı ortaya koymuştur. yıkılan devletlerin yerine yenileri kurulur, ölen medeniyetler taze ve dinamik güçler tarafından diriltilerek farklı bir düzeye taşınır. batı diyalektiği olarak marksizm, tarihi sadece batı avrupa sınıfları arasındaki çelişkilerin açıklanması metodu olarak almıştır. batı toplumu bu çelişkilerin sonucu olarak dönüşecektir ve en sonunda batı burjuvaları ile batı işçileri arasındaki mücadele sonucunda özel mülkiyetin ve sınıfların da ortadan kalkacağı komünizme geçilecektir. bu tarz bir diyalektik, sadece batı avrupa sınırlarının içinde kalmasının yanısıra medeniyetlerin, devletlerin ve dünya tarihinin akışını açıklayamamaktadır. avrupa dışı toplumda bu sınıflar var olmadığı gibi, toplumsal mücadeleler de farklı tarzda akmaktadır. doğuda devletler ve medeniyetler diyalektik bir akışla doğar, gelişir, ölür ve yerini yenisine bırakarak tarihi üst bir düzeye taşır. üçüncü dünyayı marks’ın da diğer batılılar gibi tarihsiz olarak ele alması kullandığı yöntemin yetersizliğinden ileri gelmektedir. toplumsal yaşamı medeniyet çerçevesinde bütünlüklü bir diyalektikle açıklamak, farklı bir metodun geliştirilmesini sağlamakla olacaktır. bunun ilk adımları ibni haldun’da vardır. tarihsel devlet-medeniyet diyalektiği ve akışının sistematiği kurulmuştur ve üçüncü dünyanın geçmişini anlamamız açısından bu fikirler kritik önemdedir. ancak bu belirli aralıklarla kendini tekrar eden döngüsel bir tarih anlayışı değildir. her dönüşümün ardından farklı bir düzlemde bazı olgular yeniden ortaya çıkar ancak geçilen farklı boyutta bu olgular geçmişteki varlıklarının aynısına sahip değillerdir. ibni haldun bu fikrini şöyle özetlemiştir: “evrenin ve toplumların durumları, ilişkileri, gidişleri, bir tek süreç üzerinde sürmez ve değişmeyen bir çizgide kalmaz. günler, zamanlar geçerken oluşan değişmeler ve durumdan duruma geçişler bütünüdür her şey. bu değişmeler ve geçişler, kişilerde, sürelerde, kent ve kasabalarda olduğu gibi, tüm evrende, ülkelerde, kıtalarda, zamanlarda ve devletlerde de olur. tanrının kulları-yarattıkları arasında süren bir yasadır bu.” bu tanımlama yapıldıktan sonra da kısa bir dünya tarihi çizilerek durum örneklenir. farslar, süryaniler, kıptilerden, arap, bizans ve yeniden fars dönemine ve islam’ın gelişine kadar herşey dönüşümlerle olan bir akıştır. medeniyetlerin ve devletlerin diyalektik olarak bu dalgalı dönüşümleri, farklı düzeylerde yeniden ortaya çıkarak kendilerini ortaya koymaları ancak bu tarz bir diyalektikle açıklanabilir. burada gördüğümüz diyalektik, marks’ta ortaya çıkan diyalektikten daha derinliklidir. diyalektiğin bu yetkinlikle tarihe uygulanması, ibni haldun’un yöntemini son derece önemli bir aşamaya ulaştırmıştır. bu yöntem kullanılarak çevresinde gördüğü dünyayı tüm ayrıntılarıyla açıklamaya girişecektir. bu yöntemin bir tamamlayıcısı olarak da toplumsal yaşam ve üretim olarak anlaşılan “umran”ı kavramlaştıracaktır. özetle diyalektiği kullanma bağlamında ilk marksisttir.

''insan beyni değirmen taşına benzer. içine yeni bir şeyler atmazsanız, kendi kendini öğütür durur.'' ''15. yüzyılın başına kadar kuzey afrika'da yaşayan ibni haldun tarihçi olduğu kadar, sosyolojinin önderi ve ilk tarih filozofudur.''(bkz: hilmi ziya ülken)

tarih bölümü öğrencileri bu mükemmel zatın hayat hikayesi ve eserleri hakkında kesinlikle bir şeyler öğrenmek zorundadır. kendisi çok iyi bir tarihçi ve sosyologtur. devletlerin evrimini mükemmel anlatır. (bkz: mukaddime)

felsefe, tarih, sosyoloji ve siyaset alanında ciddi çalışmaları olan 1332 ile 1406 yılları arasında yaşamış islam filozofu. bence kaypak bir herif. "ali haklıydı ama muaviye haksız değildi" cümlesini kurmuştur.

şöyle mükemmel bir tespiti olan dahi. "kıtlık zamanlarında insanları öldüren şey açlık değil fazlaca alıştıkları tokluktur. neye alıştığına dikkat etmeli insan."

kimsenin iç alemine karışma, kimseyi iç alemine karıştırma. kimseye iç alemini açma. gizli tut. yan ama tütme.

akepe döneminde yaşasaydı başına neler gelirdi merak ediyorum. - link

ibn-i haldun çok özel bir düşünürdür, düşüncelerin dışında yaşamı, siyasi yaşayış biçimi pek hoşuma gitmese de mukaddime ile sosyolojiye katkıları büyüktür. onunla ilgili çok sevdiğim bir hocadan ders almıştım, iyi ki de almışım dediğim derstir. bir gün buraya bir şeyler karalamak isterim. bir devlet nasıl olmalı, bir şehir nasıl kurulmalı, vergiler nasıl toplanmalı gibi varsayımları da vardır hatta bundan sebep osmanlı’nın son dönemlerinde eserleri yasaklanmıştır. (bkz: her devletin bir sonu olacağı gerçeğini reddetmek)

"merhamet, masum olduğu için her kalbe misafir olmaz." sözünün sahibi yüce insan.

"coğrafya kaderdir" sözünün sahibi olarak bilinen büyük düşünür.

Bu sene KPSS' de "coğrafya kaderdir" sözüyle sorulan ve sınavda beni derin düşüncelere daldırıp dikkatimi dağıtan zat.

“Coğrafya kaderdir” sözü muhtemelen kendisine ait değildir. Hiçbir kaynaktan gösterilemiyor bu söz. Aha bak burada geçiyor dendiği herhangi bir eserini de ne gördüm ne işittim. İlk nerede kullanılmış o bile belli değil. Tanpınar kullanıyor kullanmasına da kaynak yine yok. İşin garibi bu laf o kadar meşhur ki ibnu haldun dışında birçok başka insana da atfedilen bir söz olmuş. Söz o kadar meşhur ki herkes birilerine atfetmiş anlaşılan. Ben sevmiyorum böyle aslı astarı, kaynağı falan gösterilemeyen sözlerin birilerine laps diye yapıştırılmasını. Bu sözün ibnu haldun’a ait olmadığını kabul etmek kendisinden bir şey eksiltmez sanırım ya. Bu kadar ısrar etmesek de olur. Anonim deyip geçiverelim yav. Üstteki entry ile bu cümlenin KPSS sorusunda da kullanıldığını anlıyorum. Şaşırtmadı. :D